Voluson 730 Expert

Aplio 500

COVID-19 to ogólnoświatowe wyzwanie zdrowotne, obejmujące nie tylko zdrowie, ale także ekonomię i zachowania społeczne. Po raz pierwszy w dobie współczesnej medycyny cały świat stoi w obliczu tego samego zagrożenia.
Wywoływany przez koronawirusa zespół ostrej niewydolności oddechowej rozprzestrzenił się obecnie w prawie każdym kraju na świecie. Coraz więcej dowodów wskazuje na przydatność USG płuc u pacjentów z chorobą COVID-19. Samo badanie płuc (a w zasadzie artefaktów ultrasonograficznych znad płuc) proponowane przez różnych autorów, w sposób najbardziej usystematyzowany i traktowany jako źródło w literaturze światowej zostało opisane w pracy:
Lichtenstein DA, Meziere G. A lung ultrasound sign allowing bedside distinction between pulmonary edema and COPD: The comet-tail artifact. Intensive Care Med 1998;24:1331-4.

Histopatologiczne pojawienie się początkowego zapalenia płuc wywołanego przez COVID-19 charakteryzuje się uszkodzeniem pęcherzyków płucnych, które obejmuje obrzęk pęcherzyków, natomiast element zapalny jest niejednolity i łagodny. Mogą wystąpić procesy naprawcze z rozrostem pneumocytów i zgrubieniem śródmiąższowym. Fazy zaawansowane wykazują konsolidacje grawitacyjne podobne do tych w ARDS. Występuje martwica krwotoczna, przekrwienie pęcherzyków płucnych, obrzęk, zapadanie się i zwłóknienie.
Na podstawie aktualnych dowodów klinicznych uważa się, że wzorce LUS (Lung Ultrasound) pacjentów z zapaleniem płuc COVID-19 są dość charakterystyczne. Pierwsze objawy płucne są reprezentowane przez niejednolite rozmieszczenie śródmiąższowych artefaktów (pojedyncze i/lub zlewające się pionowe artefakty i małe białe obszary płuc). Następnie wzory te rozciągają się na wiele obszarów powierzchni płuc. Dalsza ewolucja jest reprezentowana przez pojawienie się, wciąż nieregularnych, małych konsolidacji podopłucnowych z towarzyszącymi obszarami białych płuc. Ewolucja konsolidacji, zwłaszcza w pozycji grawitacyjnej, z bronchogramami powietrznymi lub bez, oraz ich coraz większe rozciąganie się wzdłuż powierzchni płuc wskazuje na ewolucję w kierunku fazy niewydolności oddechowej, która wymaga inwazyjnego wspomagania wentylacji.

COVID-19 powoduje wyraźne i typowe wzorce ultrasonograficzne. Linie B w COVID-19 występują w dużych ilościach, zarówno w postaci oddzielnych, jak i łączących się (wzorce wiązki światła) i mogą nadawać wygląd błyszczącego białego płuca. Nieregularność linii opłucnej, konsolidacje podopłucnowe w płucach i słaby przepływ krwi również występują w obustronnych nieregularnych skupiskach i są widoczne głównie w okolicy tylnej i dolnej.
Dowody sugerują również, że im wcześniej będziemy leczyć, tym lepsza będzie poprawa stanu pacjentów. Dlatego LUS, wykonywany w kilku punktach czasowych od rozpoznania klinicznego, może być przydatny w określaniu wczesnego zajęcia płuc w bezobjawowej fazie choroby i potencjalnie może odgrywać rolę w decyzjach terapeutycznych. Jest to badanie nieinwazyjne, można, bez ryzyka dla pacjenta powtarzać je wielokrotnie, tak więc pod tym względem LUS można wykorzystać do monitorowania zajęcia płuc podczas określonego leczenia.
Według naukowych doniesień chińskich, w Europie zaś głównie (lecz nie jedynie), włoskich można klasyfikować w sposób jednolity występujące zmiany. Protokoły proponowane przez ośrodki naukowe (głównie włoskie) bardzo dokładnie lokalizują natężenie (stopień) zmian w ściśle określonych punktach, łatwo więc porównując kolejne badania u poszczególnych pacjentów ocenić progresję lub regresję zmian w płucach.

Badanie LUS może odróżnić u bezobjawowo przechorowujących COVID-19 (lub skąpoobjawowych) proces wymagający farmakologicznego leczenia lub, nawet, hospitalizacji, od bardzo często występujących zmian nie powodujących trwałego uszkodzenia płuc, wymagających jedynie obserwacji lub rehabilitacji oddechowej mającej na celu utrzymanie objętości powietrznego płuca, a co za tym idzie komfortu oddechowego (i kardiologicznego) na przyszłość. Warto się badać, mimo bezobjawowego przebiegu infekcji COVID-19.
Badanie RTG, poza tym, że obciążone jest promieniowaniem, nie zawsze (niektórzy autorzy piszą o tylko 50%) pokazuje zmiany po COVID-19.
LUS ma bardzo podobne do tomografii komputerowej wartości procentowe potwierdzenia zmian, ale nie obciąża promieniowaniem. Według poważnych włoskich autorów opartych na badaniach wieloośrodkowych, skuteczność LUS jest taka sama jak w tomografii komputerowej (CT).

Czym jest elastografia?

Badanie za pomocą ultradźwięków (czyli badanie USG) zaczęto stosować w diagnostyce medycznej w latach 40 XX wieku. Od tego czasu metodę kilkakrotnie wzbogacano o nowe przełomowe techniki: badanie w czasie rzeczywistym (real time), opcje Kolor i Power Doppler, USG 3 i 4 wymiarowe, komputerowa obróbka obrazu, na przykład tzw. badanie harmoniczne, środki kontrastujące. Ich wykorzystanie przyczyniło się do zwiększenia dokładności badania i poprawy jego skuteczności w wykrywaniu zmian chorobowych. Elastografia jest najnowszą techniką badania ultrasonograficznego, która zaczyna być wykorzystywana w najwyższej klasy aparatach USG. Mimo że pierwsze, zachęcające doniesienia japońskie i amerykańskie na ten temat ukazały się na początku lat 90 (tak naprawdę na temat różnicy w gęstości tkanek rozrostowych napisał Krouskop i wsp. w 1987r), dopiero od niedawna rozwój technologiczny umożliwił stosowanie elastografii seryjnie z gwarancją powtarzalnych, wiarygodnych rezultatów.

Typy elastografii to w dużym skrócie :
Statyczna, której podstawą fizyczną jest różna podatność tkanek na odkształcenie pod wpływem przyłożonej siły. Analizowane jest odkształcenie tkanek pod wpływem ucisku za pomocą sondy lub przez pulsujące w sąsiedztwie badanego narządu naczynia lub serce.
Dynamiczna, oparta jest na zasadzie odwrotnej proporcjonalności szybkości rozprzestrzeniania fal mechanicznych w tkankach od ich elastyczności. Analizuje szybkość propagacji drgań, pochodzących z zewnętrznego generatora.

Badanie elastograficzne przebiega identycznie jak tradycyjne USG. Zasada elastografii polega na stosowaniu niewielkiego ucisku na badany narząd głowicą USG. Wielkość odkształceń tkanek pod wpływem ucisku jest przetwarzana i przedstawiana za pomocą kolorowych map tzw. elastogramów. Zakres barw od czerwonej do niebieskiej wskazuje na wzrastającą twardość obrazowanych tkanek- kolor czerwony przedstawia umownie tkanki miękkie, kolor zielony tkanki o pośrednim stopniu twardości, a kolor niebieski- tkanki twarde, umownie w skali Tsukuba, ale na własny użytek można określać własne kolory, skala pozostaje oczywiście bez zmian. Zastosowana w elastografii technologia umożliwia nałożenie na dotychczas uzyskiwany czarno-biały wynik badania USG, kolorowej skali, która przedstawia poszczególne stopnie twardości tkanek. Każdy stopień twardości kodowany jest innym kolorem (256 kolorów). Uzyskany w ten sposób obraz (elastogram) nie jest jeszcze wynikiem, to materiał, dane. Jest on podstawą do analizy dokonywanej przez lekarza zarówno podczas wykonywania badania, jak i po jego zakończeniu. Wiemy, że większość zmian nowotworowych o charakterze złośliwym jest twardsza od tkanek zdrowych lub zmian łagodnych
Interpretacja uzyskanych obrazów polega na porównaniu rozmieszczenia obszarów bardziej lub mniej spoistych ze schematami np. skalą Tsukuba, co pozwala na zaliczenie danej zmiany do grupy w mniejszym lub większym stopniu podejrzanej o charakter nowotworowy.

Elastografia pomaga również precyzyjniej wskazać obszary, w przypadku których konieczne jest wykonanie biopsji. Pozwala na dokładne skierowanie w te miejsca igły biopsyjnej. Ma to duże znaczenie w diagnostyce. Na przykład około 90-95 proc. zmian chorobowych w tarczycy ma charakter łagodny. W tradycyjnym badaniu USG wczesne rozpoznanie tych nielicznych miejsc, w których mogą rozwijać się komórki złośliwe, rakowe jest trudne. Badanie elastograficzne umożliwia zaś wyselekcjonowanie guzków, które w największym stopniu podejrzane są o charakter złośliwy i pobrać z nich w czasie biopsji materiał do badania histopatologicznego.

Badania elastograficzne znajdują coraz rozleglejsze zastosowania. Najważniejsze ze względów epidemiologicznych to badanie elastograficzne sutków. W Polsce co roku około 15-16 tysięcy kobiet zapada na tą chorobę. Zdecydowana większość świeżych zmian rozpoznawana jest zbyt późno. Poza, oczywiście, frekwencją na profilaktycznych badaniach sutków, ważnym elementem jest skuteczność znajdowania małych zmian i właściwej klasyfikacji tego co znajdujemy. Badania z użyciem elastografii pozwalają z niespotykaną do tej pory dokładnością zobrazować narządy położone na niewielkiej głębokości np. piersi, tarczycę, jądra, prostatę, niektóre grupy węzłów chłonnych. Ma to niezwykle istotne znaczenie we wczesnym rozpoznawaniu groźnych chorób tych narządów, np. nowotworów. Pozwala to z większą pewnością różnicować zmiany łagodne i złośliwe. W badaniu sutków do stosowanej powszechnie w typowym badaniu ultrasonograficznym skali BIRADS (I-V) dochodzi określanie twardości, ściśliwości znalezionych zmian w skali Tsukuba. Pozwala to na bardziej precyzyjne definiowanie zmian z grupy BIRADS II-IV. Zwłaszcza grupa III i IV Birads może lepiej być zweryfikowana jako potencjalny guz, lub jego brak, zmianę łagodną. Podobnie grupa Tsukuba III może u pacjentów z Birads IV wskazywać na konieczność biopsji. Mniej przydatne jest to badanie w oczywistych, dużych guzach złośliwych -BIRADS V.

Równie ważne wydaje się zastosowania elastografii w badaniu jąder. W grupie młodych mężczyzn często raki jąder są całkowicie wyleczalne, jeśli znajdziemy małe zmiany. I tu pomocna jest elastografia. Znakomicie odróżnia nawet niewielkie (zwłaszcza niewielkie) twarde obszary od typowych, miękkich, co pozwala na znajdowanie najwcześniejszych zmian w jądrach. Kolejne ważne badanie to gruczoł krokowy (prostata). Dotychczas typowe badanie usg, nawet z użyciem Kolor i Power Dopplera nie zawsze wskazywały na obszary podejrzane. Także typowe badanie urologiczne, zwłaszcza u otyłych nie wskazuje obszarów które mogą być złośliwym guzem (zwłaszcza okolice ujść pęcherzyków nasiennych). Okazuje się, że elastografia daje najwięcej informacji właśnie w obszarach "niemych" dla ultrasonografii i badania urologicznego. W związku z linijnym, podłużnym kształtem rozrastających się zmian nowotworowych, ich lokalizacja zwykłym badaniem usg, nawet z badaniem Kolor Doppler wskazuje na guzy tylko u części pacjentów, na dodatek guzy gruczołu krokowego są często licznymi, drobnymi ogniskami rozsianymi w narządzie. W bardzo ciekawej pracy Pallwein i wsp. z Uniwersytetu Medycznego w Innsbrucku, oprócz znaczącego wzrostu prawidłowych rozpoznań raka stercza stwierdzili, że użycie elastografii jest skuteczniejsze w znajdowaniu raka niż standardowa biopsja stercza (10 gruboigłowych, bolesnych ukłuć gruczołu). Tak więc stosowanie elastografii w tym narządzie może poprawić jakość życia podejrzewanym o guza, nie wykonywać bolesnego badania u części pacjentów.

Kolejne zastosowanie elastografii to badanie szyi. Tarczyca zwłaszcza u kobiet jest bardzo często siedliskiem dużej ilości, różnej wielkości guzków, torbieli, zmian mieszanych, zwapnień itp. Badanie elastograficzne (dobrze wykonane) pozwala pewnie wykluczyć nowotworowe patologie w zdecydowanej większości z nich. W połączeniu z badaniem Kolor Doppler można prawie mówić o pewności. A zmiany "twarde" nakłuwać . Elastografia pomaga wskazać precyzyjnie którą część guzka (to dotyczy także sutków) należy nakłuć. Zdarzają się negatywne biopsje po których okazuje się, że tuż obok jednak był guz. Zapalenie autoimmunologiczne tarczycy znakomicie daje się uwidocznić w bardzo wczesnym stadium podczas badania elastograficznego. Zmiany guzowate złośliwe i łagodne w śliniankach z dużym prawdopodobieństwem świetnie są różnicowane w badaniu elastograficznym. Podobnie zmiany zapale w bardzo wczesnym, nie manifestującym się w zwykłym badaniu usg, stadium są widoczne w badaniu elastograficznym. Węzły chłonne często odczynowo powiększone, niskoechogeniczne są utrapieniem diagnostów. Naprawdę trudno czasem podjąć decyzję, a ewentualne badanie histologiczne to nie cienka igła, a resekcja węzła z nacięciem skóry itp. Elastografia pomaga znacznie zmniejszyć ilość takich sytuacji; także w innych lokalizacjach - doły pachowe, pachwiny.

Kolejnym zastosowaniem badania elastograficznego jest ocena zmian w wątrobie. W elastografii wątroby oraz endowaskularnej nie jest wymagany ucisk, gdyż wystarczających drgań dostarcza sama praca serca. Masy nowotworowe są zwykle twardsze od tkanek, z których odróżnicowały się, dlatego sztandarowym zastosowaniem USE jest diagnostyka onkologiczna, nawet jeżeli masy są nie badalne palpacyjnie. Bardzo ciekawym rozwinięciem techniki elastograficznej jest FibroScan (w aparatach Toshiba Realtime ASQ) służący do monitorowania włóknienia wątroby w przypadku jej chorób przewlekłych. Urządzenie to dokonuje analizy ilościowej współczynnika elastyczności w postaci modułu Younga (kPa), umożliwiając nieinwazyjną, powtarzalną oraz łatwą do przeprowadzenia ocenę stopnia zaawansowania choroby. Nawet drobne, niewidoczne w badaniu B mode i Kolor/Power Doppler włóknienie podścieliska wątroby jest widoczne w badaniu elastograficznym, jeszcze bez manifestacji w układzie wrotnym. Ścięgna, zwłaszcza ścięgno Achillesa są także wdzięcznym obiektem oceny elastograficznej. Także stawy i przyczepy ścięgien (więzadło rzepki, ścięgna rotatorów w stawie barkowym, prostowniki nadgarstka w stawie łokciowym). Obraz nerwów, zwłaszcza górnej kończyny, w przypadku zmian uciskowych, zapalnych jest charakterystyczny w zwykłym badaniu usg, ale badanie elastograficzne według części autorów pozwala z większą pewnością określać patologię. Zmiany w tkance podskórnej także precyzyjnie można określić badaniem elastograficznym, monitorować leczenie nacieków itp. Poza bardzo "poważnymi", medycznymi problemami okazuje się, że elastografia może (i jest) być przydatna w monitorowania leczenia cellulitu i innych "kłopotliwych" problemów skóry. Dowiedziono istotne różnice pomiędzy wartościami przed i po udanym leczeniu w obrazach i półilościowych wartościach badania elastograficznego. Wykonanie badania w trakcie leczenia (oczywiście u osoby badanej przed leczeniem) pozwala wnioskować, czy zastosowanie leczenie jest skuteczne.

Odrębnym i ważnym pytaniem jest: czy elastografia w sposób istotny zmniejsza ilość wykonywanych biopsji cienko i gruboigłowych u pacjentek z różnymi zmianami w sutkach. Pamiętajmy, u nas rocznie około 15000 kobiet rocznie zachoruje na raka piersi. W Stanach np. w roku 2009 szacowano około 192370 raków inwazyjnych sutków. Ponieważ podejrzewanych o takie zmiany jest 3-4 razy więcej kobiet, to skala problemu, ilość biopsji, ew powikłań, kosztów itp. nie jest banalna. Stąd poszukiwanie zmiany tego stanu. O elastografii mówi się i pisze entuzjastycznie i bardziej powściągliwie. Na przykład dr Stamatii V. Destounis i wsp. z centrum diagnostycznego Elizabeth Wende Breast Care w Rochester w stanie Nowy Jork na dorocznym spotkaniu w 2009r. Radiological Society of North America (RSNA) wnioskowała, że elastografia jest badaniem znacząco obniżającym ilość wykonywanych biopsji i innych inwazyjnych metod oceny. Wg tych autorów skuteczność diagnostyczna tego badania wyraźnie wpływa na pewność rozpoznania i dalsze postępowanie. Co ciekawe na tym samym spotkaniu Dr Smitha Putturaya, MD, FRCR, przedstawił wnioski z trwającego siedem lat, studium elastografii piersi przeprowadzonego na Charing Cross Hospital Breast Department w Londynie, Wielka Brytania. Dr Putturaya i jego koledzy odkryli, że używając elastografii jako dodatku do rutynowego USG piersi bezpiecznie zmniejsza się liczbę biopsji zmian łagodnych i oferuje możliwość mapowania nowotworów złośliwych bardziej precyzyjnie. Z drugiej strony według prof. Wiesława Jakubowskiego, autorytetu w dziedzinie polskiej ultrasonografii, nie udowodniono do tej pory rzeczywistej przydatności tej techniki w diagnostyce różnicowej zmian ogniskowych w sutkach. Elastografia wydaje się być obiecującą techniką o nieznanej jeszcze czułości i wartości prognostycznej w typowaniu pacjentów do BAC (biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej). Nie jest to jednak badanie przesiewowe. Obecnie stanowi raczej rozszerzenie metod dotychczasowych, prowadzące do maksymalnie dokładnej diagnozy. Nie zmienia jednak praktycznego złotego standardu, że "odpowiedź jest na końcu igły biopsyjnej". W chwili obecnej elastografia nie służy do wykrywania i monitorowania zmian, ale do uściślenia diagnozy. Najbardziej dokładnie na temat elastografii wypowiada się zespół Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie, Klinika Gastroenterologii CSK MON w pracy Znaczenie elastografii ultrasonograficznej w rozpoznawaniu patologii przewodu pokarmowego Dyrla P., Wojtuń S., Gil J., Jałocha Ł., Kosik K., Błaszak A.,Wojtkowiak M. Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie, Klinika Gastroenterologii CSK MON. Cytuję dosłownie:

"Elastografia to nie ewolucja istniejącej technologii obrazowania, lecz rewolucja w ultrasonografii. Stwarza nowe możliwości obrazowania i wykrywania patologii różnych narządów. Zmienia znaczenie ultrasonografii w diagnozowaniu chorób rozrostowych. Jest obiecującą metodą diagnozowania zaawansowanego włóknienia i marskości wątroby. Zapewne w przyszłości ograniczy zastosowanie metod inwazyjnych, takich jak badania endoskopowe. Dostarcza większej ilości danych diagnostycznych oraz zwiększa wiarygodność badań ultrasonograficznych. Zaawansowane rozwiązania w ww. technologii umożliwiają przetwarzanie danych dzięki oprogramowaniu, które można zmieniać w zależności od potrzeb. Zaletą przedstawionej techniki jest względna łatwość wykonania badania i możliwość użycia konwencjonalnego aparatu ultrasonograficznego. Elastografia uzupełnia konwencjonalną ultrasonografię i może przyczynić się do zwiększenia dokładności ultrasonografii w diagnostyce i ocenie zaawansowania klinicznego zmian nowotworowych. Wykazano, że skuteczność diagnostyczna elastosonografii wzrasta ze zmniejszaniem się wielkości zmiany, natomiast skuteczność ultrasonografii konwencjonalnej rośnie proporcjonalnie do rozmiaru zmiany. Ultrasonografia i elastografia dobrze się więc uzupełniają w diagnostyce zmian podejrzanych o charakter nowotworowy. Jednak z powodu zbyt krótkiego okresu doświadczeń w zastosowaniu tej techniki i niewielu badań oceniających tą metodę konieczne jest przeprowadzenie dalszych obserwacji. Niezbędne są badania pozwalające na bardziej wiarygodną ocenę tej metody i rekomendowanie jej do codziennej praktyki klinicznej."

Na koniec piśmiennictwo dla ambitnych i ciekawych:
US Elastography of Breast and Prostate Lesions Daniel T. Giant MD,MS Stamatia V. Destounis, MD, Richard G. Barr, MD, PhD,Benjamin Castaneda, PhD2, ohn G. Strang, MD and Deborah J. Rubens, MD From the Department of Imaging Sciences (D.T.G., J.G.S., D.J.R.) and the Department of Electrical and Computer Engineering (B.C.), University of Rochester Medical Center, 601 Elmwood Ave, Box 648, Rochester, NY 14642-8648; Elizabeth Wende Breast Care, Rochester, NY (S.V.D.); and Northeastern Ohio Universities College of Medicine, Rootstown, Ohio (R.G.B.) 10.1148/rg.297095058November 2009RadioGraphics, 29, 2007-2016.
Castéra L, Vergniol J, Foucher J i wsp: Prospective comparison of transient elastography, Fibrotest, APRI, and liver biopsy for the assessment of fibrosis in chronic hepatitis C. Gastroenterology, 2005; 128: 343-50
Foucher J, Chanteloup E, Vergniol J i wsp: Diagnosis of cirrhosis by transient elastography (FibroScan): a prospective study. Gut, 2006; 55: 403-8
Rigamonti C, Donato MF, Fraquelli M i wsp: Transient elastography predicts fibrosis progression in patients with recurrent hepatitis C after liver transplantation. Gut, 2008; 57: 821-27
de Lédinghen V, Le Bail B, Rebouissoux L i wsp: Liver stiffness measurement in children using FibroScan: feasibility study and comparison with Fibrotest, aspartate transaminase to platelets ratio index, and liver biopsy. J Pediatr Gastroenterol Nutr, 2007; 45: 443-50
Krouskop ta, Dougherty DR, Vinson fs. a pulsed Doppler ultrasonic system for making noninvasive measurements of the mechanical properties of soft tissue. J Rehabil Res Dev 1987;24(2):1-8
Sandrin L, Fourquet B, Hasquenoph i wsp: Transient elastography: a new non-invasive method for assessment of hepatic fibrosis. Ultrasound Med Biol, 2003; 29: 1705-13
Garra B. S.: Imaging and estimation of tissue elasticity by ultrasound. Ultrasound, 2007, 23(4), 255-268.
Giovannini M., Hookey L. C., Bories E.: Endoscopic ultrasound elastography: the first step towards virtual biopsy? Preliminary results in 49 patients. Endoscopy, 2006, 38(4), 416-417.
Iglesias-García J.: Pancreatic tumors. Gastroenterol. Hepatol., 2006, 29 Suppl 3, 91-98.
Janssen J.: EUS elastography: current status and perspectives. Gastroenterol., 2008, 46(6), 572-579.
Janssen J., Schlörer E., Greiner L.: EUS elastography of the pancreas: feasibility and pattern description of the normal pancreas, chronic pancreatitis, and focal pancreatic lesions. Gastrointest. Endosc., 2007, 65(7), 979-981.
Janssen J., Dietrich C.F., Will U.: Endosonographic elastography in the diagnosis of mediastinal lymph nodes. Endoscopy, 2007, 39(11), 952-957.
Poynard T., Mathurin P., Lai C. L. i wsp.: A comparisson of fibrosis progression in chronic liver diseases. J. Hepatol., 2005, 38, 257-265.
Sandrin L., Fourquet B., Hasquenoph J. i wsp.: Transient elastography: a new noninvasive method for assessment of hepatic fibrosis. Ultrasound in Med and Biol., 2003, 29, 1705-1713.
Uchida H., Hirooka Y., Itoh A.: Feasibility of tissue elastography using transcutaneous ultrasonography for the diagnosis of pancreatic diseases. Pancreas., 2009, 38(1), 17-22.
Nitta N, Yamakawa M, Ueno E, Doyley MM, Bamber JC. Tissue elasticity imaging based on combined autocorrelation method and 3D tissue model. Proc IEEE Ultrasonic Symp 1998; 2: 1447-1450.Kolb TM, Lichy J, Newhouse JH. Comparison of the performance of screening mammography, physical examination, and breast US and evaluation of factors that influence them: An analysis of 27,825 patient evaluations. Radiology 2002; 225: 165-175.
Shiina T, Doyley MM, Bamber JC. Strain imaging combined RF and envelope autocorrelation processing. Proc IEEE Ultrasonic Symp1996; 2: 1331-1336.
Yamakawa M, Shiina T. Tissue elasticity reconstruction based on 3-dimensional finite-element model. Jpn J Appl Phys 1999; 38:3393-3398.
Yamakawa M, Shiina T. Evaluation of a method for ultrasonic elastic imaging using 3-D tissue model. J Acoust Soc Am 1998; 97:923-924.
Matsumura T, Tamano S, Shinomura R, Mitake T, Yamakawa M, Shiina T, Itoh A, Ueno E. Preliminary evaluation of breast disease diagnosis based on real-time elasticity imaging. Proceedings of the Third International Conference on the Ultrasonic Measurement and Imaging of Tissue Elasticity. Š Lake Windermere: Cumbria, United Kingdom, October 17-20, 2004; 023.
Svensson WE, Hall TJ, Zhu Y, Malin J, Rattansingh A, Lowery C, Shousha S, Chopra D. Elasticity imaging may improve local pre-treatment staging of breast cancers. Proceedings of the Third International Conference on the Ultrasonic Measurement and Imaging of Tissue Elasticity. Š Lake Windermere: Cumbria, United Kingdom, October 17-20, 2004; 083.
Przydatność sonoelastografii w diagnostyce różnicowej litych zmian ogniskowych w sutkach Katarzyna Dobruch-Sobczak, Iwona Sudoł-Szopińska ULTRASONOGRAFIA nr 44, 2011
Zmiana elastyczności tkanki podskórnej a poprawa wyglądu skóry objętej cellulitem - doniesienia wstępne Robert Krzysztof Mlosek, Witold Woźniak, Renata Maria Dębowska, Andrzej Nowicki, Bartosz Migda, Sylwia Malinowska ULTRASONOGRAFIA nr 44, 2011